HET SYSTEEM STAAT MODEL VOOR WATERKAPITAAL

Een denkpatroon dat vaak naar voor komt is dat water te goedkoop is en enkel via prijsstijgingen een gedragswijziging kan bekomen worden. Het centraal zetten van een prijsmechanisme resulteert evenwel in een aantal ongewenste neveneffecten. Zo ga je bepaalde inkomensklassen sterk benadelen, waardoor je sociale correcties moet doorvoeren waaraan ook een kostprijs is gekoppeld. En bij meer welgestelde burgers stelt zich geen probleem om er rationeel mee om te springen: “ik betaal er toch voor, dus wat is het probleem”. Je loopt dus een risico op wat we intussen ‘gelehesjesduurzaamheid’ zijn gaan noemen. Op het niveau van de economisch actoren kan je via prijsmechanismen bedrijven wel weghouden van de meest kwetsbare bronnen. Maar eigenlijk verschuif je de druk naar een andere waterbron, die op haar beurt mogelijk weer kwetsbaar zal worden. Het sturen op prijs geeft ook geen signaal naar het type bedrijvigheid dat je wenst, of is zeker geen opbouwend mechanisme om de uitbouw van dat soort bedrijvigheid te ondersteunen. Zolang een bedrijf een goed draaiend businessmodel heeft, en daardoor de kost voor water kan blijven betalen, is de kans groot dat alles blijft zoals het is. Water is in de boekhouding van vele bedrijven nog steeds quasi onzichtbaar, omdat die boeken het belang noteren in termen van euro’s, niet in termen van de afhankelijkheid. Water kan een klein budget betekenen, maar als het er niet meer is, het bedrijf platleggen. Kleine innovatieve praktijken en ondernemingen moeten zich dan, niettegenstaande hun strategisch belang, proberen te bewijzen in een omgeving die hen veeleer tegenwerkt dan ondersteunt.

Op basis van statistisch onderzoek naar de vraag naar drinkwater in functie van de toegepaste tarieven in het verleden, kon de prijselasticiteit op basis van empirische data bepaald worden. De prijselasticiteit bedraagt -0,17; wat betekent als we in Vlaanderen een prijsstijging van 10% doorvoeren er een afname is met de vraag met slechts 1,7%. De vraag naar water is met andere woorden vrij inelastisch en is slechts beperkt afhankelijk van de prijs, toch op het prijsniveau waarop water zich nu bevindt.

Naast het feit dat een prijsmechanisme niet de gewenste incentives geeft, wordt ook aangegeven dat waterprijs zeer politiek geladen is, waardoor ook de sturingbreedte van het prijsmechanisme sterk beperkt lijkt, wat de behoefte om met andere denkkaders aan de slag te gaan enkel vergroot.
 

Een ander denkkader is om water als breed maatschappelijk kapitaal te beschouwen. En zoals bij elke andere vorm van kapitaal, wil je deze in waarde laten toenemen. Binnen de waterarena werd een denkproces opgezet waarbij werd gesteld dat drie variabelen in balans moeten zijn om het Waterkapitaal te laten toenemen.

- Toegang tot water: een indicatie van de bruikbaarheid (kwalitatieve dimensie) van water voor de verschillende gebruikers (van industrie tot natuur) en ook over het volume (kwantitatief) beschikbaar water.
- Waterburgerschap: de mate waarin burgers (watergebruikers) zich bewust zijn van de wateruitdagingen (awareness), ze kennis hebben van en inzicht in het watersysteem, en (daardoor) mee hun verantwoordelijkheid opnemen in het beheer van het watersysteem (en bij deze ook hun link met water veel breder wordt dan deze op vandaag. Vandaag is de belangrijkste link met het persoonlijk watergebruik de waterfactuur). Een ideale oorzaak-gevolgrelatie tussen “toegang tot water” en “waterburgerschap” is dat verhoogde toegang zich niet vertaalt in maximale consumptie.
- Ecosysteemdiensten (incl. economisch diensten): de waarde die via water aan de maatschappij wordt geleverd.

In plaats van te sturen op prijs ga je sturen op deze drie variabelen om het waterkapitaal te laten toenemen.

We gaan via systeemdynamische modellering het potentieel van dit denkkader als basis voor systeemverandering na. In interdisciplinaire co-creatiesessies onderzoeken we de samenhangen tussen de drie hoekpunten van het Waterkapitaal, en formuleren relaties die via het model ook effectief zouden kunnen doorgerekend worden. Dat levert noodzakelijke nieuwe inzichten in de mogelijke maatschappelijke en economische winsten wanneer de sturingsfilosofie voor het watersysteem zou opgebouwd worden vanuit deze uitgewerkte analogie met het (zuiver) economisch concept van kapitaal.