KOPPELKANSEN EN NIEUWE WAARDEKETENS

“If you do not understand your role in the problem, it is difficult to be part of the solution”- David Peter Stroh

Hoewel denken op lange termijn vaak als een obstakel wordt gezien voor daadkrachtige actie op korte termijn, bieden langetermijnperspectieven vaak openingen voor meer fundamenteel herdenken in het licht van complexe en in dit geval ook heel kostelijke uitdagingen. Zo zal een blik op korte termijn het denken over oplossingen vaak ‘vastzetten’ in de immobiliteit van de afschrijvingstermijn van infrastructuur. Omdat je, vooral economisch, gebonden bent aan de keuzes die aan de basis van die infrastructuur liggen. Zolang die niet afgeschreven is, bestaat de neiging om die infrastructuur ook als denkkader te nemen. Zo zijn waterzuiveringsstations de weerspiegeling van een aanname dat je vervuiling pas een eind in de keten aanpakt, en de kosten voor die zuivering solidariseert, bijvoorbeeld via belastingen of heffingen. Het model in Denemarken daarentegen, vertrekt echter van het idee dat ingrijpen op de bron, de noodzaak en kosten van waterzuivering drastisch kan terugdringen, en tegelijk tot een beter match van verantwoordelijkheid en kostenafwenteling te komen (de vervuiler die betaalt, u weet wel).

Maar wat als je het perspectief verlegt voorbij investeringscycli, of je geplande investeringen ook in andere oplossingskaders inpast? Wat als je het geld van een geplande vernieuwing van een nieuwe riolering in een ontwerpoefening zou inbrengen als investeringsbudget voor een decentraal waterbeheersysteem, zodat het riool overbodig wordt? Wat als een subsidie voor circulaire douchesystemen de energietransitie zou ondersteunen, omdat mensen een minder dure warmtepomp en een kleiner warmwateropslagvat nodig hebben, en zo de volledige verduurzaming van hun huis haalbaarder wordt? Kortom: wat als je doelstellingen combineert en de middelen daartoe deelt?

Er is zoveel winst te rapen wanneer je de samenhangen tussen verschillende dynamieken en transities in beeld krijgt, en in de vingers krijgt hoe op het nieuwe speelveld dat dan ontstaat, er een boel kansen liggen om uitdagingen te koppelen zodat de gemeenschappelijke oplossing haalbaarder wordt, dan de aparte oplossingen voor de deeluitdagingen, die op zichzelf vaak stremmen omdat een business- of waardemodel ontbreekt. Maar dat vraagt oefening. En experiment. Hier alvast een aantal mogelijk insteken om kansen tot oefenen en experiment aan te jagen.

Prijsvragen uitschrijven voor creatieve oplossingen voor systemische vraagstukken, zoals:
- Hoe ontkoppelen we een toename waterverbruik van een toename in (en opconcentratie van) afvalwater?
- Hoe vermijden we dat een toenemende koelvraag van energie productie resulteert in de opwarming van onze waterlopen?
- Hoe kan de aanleg van infrastructuur infiltratie verhogen?
- Hoe kan voedselproductie het waterkapitaal vergroten?
- Hoe kan toenemende binnenvaart de waterbeschikbaarheid vergroten?

Een agenda van koppelkansen opmaken, door eigen co-creatie-workshops te organiseren om koppelkansen te detecteren. Bijvoorbeeld in de water-energie-nexus. Om de klimaatdoelstellingen te halen is een grote renovatiegolf nodig om onze gebouwen energie-efficiënter te maken. In het kader van het voorgestelde relanceplan (2020) wordt hiertoe ingezet op een labelpremie en een renteloos renovatiekrediet (waarbij de rentelast gedragen wordt via voorafnames uit het Energiefonds en het Klimaatfonds) om zoveel mogelijk nieuwe eigenaars te verleiden om hun woning grondig energetisch te renoveren. Waterbesparing is een belangrijke hefboom voor energetische renovatie. Waar zitten kansen, modellen, combinaties van beleidsinstrumenten? En die koppelkansen ook omzetten in impactverhoging.
We zetten een scanningsproces op waarbij op de kruising van de water-voedsel-energie-verbindingen op zoek gaan naar koppelkansen voor systemische omslagen.