DE KRACHT VAN EEN KUDDE WATERBUFFERS

Klein denken sluit groots denken niet uit.

Vandaag zijn er in Vlaanderen naar schatting anderhalf miljoen private regenwaterputten. Hiermee heeft Vlaanderen de hoogste gemiddelde dichtheid aan regenwaterputten in Europa en mogelijk zelfs ter wereld. Deze putten samen zijn vandaag goed voor een totale opslagcapaciteit van minstens 10 miljoen m3. Door de verplichting van waterputten bij nieuwbouw en bij grondige renovaties, zal deze capaciteit in de toekomst enkel toenemen. Deze putten zitten momenteel nog opgesloten in een logica van zelfvoorziening op huishoudniveau: de put wordt ingeschakeld om de watervraag van het gezin in te vullen, en het verbruik van drinkbaar kraanwater te temperen. Maar een aantal tendensen nopen ertoe om waterputten misschien ook eens in andere logica’s te plaatsen, waarbij nieuwe technologie het mogelijk maakt om ook collectieve logica’s te verkennen. Maar eerst: welke tendensen kunnen nieuw licht werpen op mogelijke functies van onze sterke waterputtendichtheid?

Er is de toenemende intensiteit van regenbuien, die veel vasthoudcapaciteit vergt. Er is de aanhoudende droogte die de watervoorraad onder druk zet. Er zijn trends rond zelfvoorzienend wonen en, onder invloed van de coronacrisis, sterk meer thuiswerk. Thuiswaterverbruik lijkt daardoor toe te nemen, wat er ook voor zorgt dat waterputten sneller leeg geraken. Met hieraan gekoppeld een toenemende bewustwording dat water niet zo ongelimiteerd is als we soms denken, is het waardevol om verder te investeren in slim ontwerp van een collectief of minstens gecoördineerd beheer van onze private regenwaterputten. Bijkomend mogen we niet vergeten dat regenwater het resultaat is van een natuurlijk destillatieproces (lees: gratis zuiveringsproces/gratis dienst van onze natuur) en het een zonde zou zijn als we, op de plaats waar de regen terug naar beneden valt, er geen nuttige dingen mee zouden doen. Zeker als daarmee gepaard gaat dat de luchtkwaliteit ook verder zou verbeteren. De gebeurde tijdens de lock-down, waardoor er aanzienlijk minder stoffen door regendruppels bij hun val door de lucht werden meegenomen.

De centrale vraag is hoe we deze veelvoud aan kleine regenwaterputten op basis van een aantal simpele regels kunnen laten samenwerken zodat we onze vraag voor diverse waterbronnen (regenwater, grondwater, oppervlaktewater, drinkwater, grijs water…) meer kunnen spreiden in tijd en ruimte. En hoe we in deze context ons kunnen laten inspireren door navigatieplatformen als Waze, Google Maps,…. In dergelijke platformen zijn gedetailleerde wegenkaarten ingeladen, maar de sterkte van deze platformen wordt geleverd door de data die ter beschikking wordt gesteld vanuit de veelheid aan gebruikers. Indien één autobestuurder gebruikt maakt van deze platformen, dan fungeert dit als een gewone GPS die je een standaard route voorstelt met geschatte aankomsttijd. Hoe meer autobestuurders gebruik maken van dit platform, hoe meer functionaliteiten plotseling oppoppen: bv. de verzadiging van bepaalde wegen en de beslissingsregel om dan een alternatieve route voor te stellen.

Analoog kan je een platform opzetten voor private regenwaterputten waar een simpele digitale pluviometer en hoogteniveaumeter is op aangesloten. Indien op een dergelijk platform slechts één regenput is aangesloten zal dit je informatie geven over hoeveel neerslag er bij jou gevallen is en hoeveel liter er nog in je put zit. Evenwel, als je dit opschaalt naar 100.000 en meer regenwaterputten verspreid over Vlaanderen, dan krijgen we plots inzicht in de effectieve neerslag, de leegstand van de putten, de beschikbare buffercapaciteit etc., en dit verspreid over tijd en ruimte. En kunnen voor uw put gepaste acties worden voorgesteld: regenwater laten infiltreren, afvoeren naar de riolering, inzetten voor drinkwaterproductie, injecteren in het drinkwaternet, aftappen van het rioleringsnet… Waarbij de algemene basisregel voor het waterniveau in uw waterput is “Hou voldoende afstand van de overloop” en “Raak de bodem niet aan” door te kijken naar de regenputten in de omgeving.

De uitdaging voor ons watersysteem is niet het definiëren van complexe hiërarchische- en beslissingsstructuren maar het definiëren van een aantal simpele sturingsregels waar we met zijn allen aan de slag mee kunnen.

We experimenteren in een eerste fase met een nieuwe governance: directe communicatie tussen de overheid en burger: waarbij bv. via sms de burger wordt aangezet om actie te ondernemen (doel: de buffercapaciteit van de regenwaterput wordt gemaximaliseerd) en de burger controle houdt of een app waarin burgers elkaars watervoorraad kunnen raadplegen en water tussen buren kunnen uitwisselen. We voorzien een golf aan technologische innovatie: slimme regenwaterpijp wordt aangesloten op de installatie voor gebruik van regenwater. De pijp laat i.f.v. de waterniveaus in de regenwaterput het water in de grond lopen dan wel naar de regenwaterput, een peilmeting voor het deels ledigen van de put. De bestaande pomp en bestaande telecommunicatie kan dan gebruikt worden voor zowel gebruik van regenwater als afleiden van regenwater naar riool op momenten dat intense neerslag verwacht wordt. Nieuwe communicatieprotocollen. Ook de crisiscellen (Vlaams, Provinciaal en lokaal) zullen hun werking op deze nieuwe manier van denken en werken moeten afstemmen. In een tweede fase gaan we nog een stap verder. Hoe kunnen we een beroep doen op elkaars kennis? Het platform kan niet enkel gevuld worden met een anderhalf miljoen particuliere waterputten, maar ook met minstens zoveel mensen met lokale kennis over het watersysteem, het weer en de lokale noden.

Wie maakt van het waterputtenproject mee een echt commonsverhaal? Wie gaat er mee op zoek naar systemen en platformen om samen alle regenwaterputten - en bij uitbreiding alle kleine buffercapaciteiten - samen te beheren? Wie test er mee uit hoe buren en wijkbewoners elkaars water kunnen gebruiken of hoe landbouwers particuliere putten kunnen gebruiken en andersom? Welke governance, welke technologie, welke prijsberekeningen en betaalmodellen en welke backup-systemen zijn hiervoor nodig?